هیسترکتومی چیست؟

هیسترکتومی عملی است که طی آن رحم به‌طور کامل یا جزئی برداشته می‌شود. پس از این جراحی، زن دیگر قادر به بارداری نخواهد بود و در صورت برداشتن تخمدان‌ها، وارد دوران یائسگی می‌شود.

مقاله مرتبط:غربالگری سرطان پستان

انواع هیسترکتومی

🔹 هیسترکتومی کامل (Total Hysterectomy)
✅ رحم و دهانه رحم به‌طور کامل برداشته می‌شود.
✅ یکی از رایج‌ترین انواع هیسترکتومی است.

🔹 هیسترکتومی جزئی (Subtotal or Supracervical Hysterectomy)
✅ فقط بخش فوقانی رحم برداشته شده و دهانه رحم باقی می‌ماند.

🔹 هیسترکتومی رادیکال (Radical Hysterectomy)
✅ علاوه بر رحم، دهانه رحم، بخشی از واژن و بافت‌های اطراف نیز برداشته می‌شوند.
✅ این روش معمولاً در سرطان‌های پیشرفته رحم یا دهانه رحم انجام می‌شود.

🔹 هیسترکتومی همراه با سالپینگو اوفورکتومی (Hysterectomy with Salpingo-Oophorectomy)
✅ علاوه بر رحم، تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ نیز برداشته می‌شوند.
✅ اگر هر دو تخمدان برداشته شوند، فرد دچار یائسگی زودرس خواهد شد.

مقاله مرتبط:تست پاپ اسمیر چیست و چرا انجام می‌شود؟

دلایل انجام هیسترکتومی

مهم‌ترین علل انجام جراحی هیسترکتومی به شرح زیر است:

• هایپرپلازی (Hyperplasia): این بیماری به ضخامت بیش از حد پوشش داخلی رحم اشاره دارد و در برخی موارد منجر به بروز سرطان رحم، خونریزی شدید و ختی عادت ماهیانه نامنظم نیز می‌شود.
• آدنومیوز (Adenomyosis): درصورتی‌که پوشش رحم به سمت عضلات داخلی آن پیش‌روی کند،‌ عارضه آدنومیوز رخ می‌دهد.
• فیبروم رحمی (Uterine fibroids): گاهی علت خونریزی شدید رحم توام با درد، همین عارضه است که در برخی مواقع بیمار باید برای جلوگیری از پیشرفت آن، عمل هیسترکتومی را انجام دهد.
• سرطان: یکی دیگر از بیماری‌هایی که گاهی منجر به برداشته‌شدن رحم می‌شود، سرطان است. بسته به نوع سرطان و میزان پیشرفت آن، پزشک تشخیص خواهد داد که آیا نیاز به برداشتن کل رحم خواهد بود یا خیر.
• آندومتریوز (Endometriosis): بر اثر این بیماری بافت پوشاننده رحم در خارج از آن رشد کرده و سبب دردهای شدید و قاعدگی نامنظم می‌شود.
• خونریزی غیرطبیعی: گاهی ممکن است برخی از خانم‌ها دچار خون‌ریزی شدید و غیرطبیعی شوند و مبتلا به بیماری‌های مزمن، عفونی یا سرطان شده باشند؛ دراین‌صورت پزشک براساس شرایط بیمار، ممکن است عمل هیسترکتومی را پیشنهاد دهد.
• عفونت (Infection): در صورت ابتلا به عفونت‌های شدید قارچی و باکتریایی و بروز آسیب جدی در ناحیه رحم، احتمال برداشته شدن آن افزایش می‌یابد.
• افتادگی رحم (Uterine prolapse): در صورت لغزش بیش از حد رحم به سمت پایین، افتادگی رحم رخ می‌دهد که معمولاً علائمی از قبیل فشار لگن، اختلالات اداری، مشکلات روده و… را به‌همراه دارد‌.
• چسبندگی جفت (Placenta Accreta): چنانچه این اتفاق رخ دهد، عمل زایمان به صورت سزارین و پس از آن هم برداشتن رحم به صورت متوالی انجام می‌گیرد.

هزینه عمل برداشتن رحم و هیسترکتومی

درحال‌حاضر هزینه جراحی بداشتن رحم (هیسترکتومی) حدود ۳۰_۴۰ میلیون تومان (سال ۱۴۰۳) است و چنانچه تخت پوشش بیمه باشید و به کلینیکی مراجعه کنید که با شرکت‌های معتبر بیمه طرف قرارداد باشد، بخشی از این هزینه توسط سازمان مربوطه پرداخت خواهد شد. در ضمن ناگفته نماند که قیمت عمل هیسترکتومی باتوجه‌به تعرفه کلینیک انتخابی شما هم تاحدودی متفاوت خواهد بود.

مقاله مرتبط:سالپنژکتومی چیست؟

روش‌های انجام هیسترکتومی

🔹 هیسترکتومی شکمی (Abdominal Hysterectomy)
✅ رحم از طریق یک برش در ناحیه شکم خارج می‌شود.
✅ معمولاً در موارد فیبروم‌های بزرگ یا سرطان استفاده می‌شود.

🔹 هیسترکتومی واژینال (Vaginal Hysterectomy)
✅ رحم از طریق واژن خارج می‌شود و نیازی به برش شکمی ندارد.
✅ معمولاً در پرولاپس رحم یا خونریزی‌های غیرطبیعی استفاده می‌شود.

🔹 هیسترکتومی لاپاراسکوپیک (Laparoscopic Hysterectomy)
✅ با استفاده از ابزارهای جراحی کوچک و برش‌های کوچک در شکم انجام می‌شود.
✅ دوران نقاهت کوتاه‌تر و عوارض کمتری دارد.

مراقبت‌های بعد از هیسترکتومی

مراقبت‌های بعد عمل برداشتن رحم در هر فرد متفاوت خواهد بود. در واقع این موضوع در درجه اول به این بستگی دارد که برای درمان شما از کدام روش هیسترکتومی استفاده‌ شده است. معمولا بیمارانی که تنها بخشی از رحمشان برای درمان خونریزی مزمن خارج شده‌، زودتر از باقی بیماران بهبود می‌یابند؛ اما به‌طورکلی دستورالعمل‌های لازم بعد از عمل هیسترکتومی شامل موارد زیر است.

• شما پس‌ از عمل نیاز به استراحت کافی خواهید داشت. همچنین درصورتی‌که پزشک تشخیص دهد ممکن است به بستری‌شدن در بیمارستان نیز نیاز پیدا کنید.
• پزشک متخصص داروهایی را برای شما تجویز می‌کند که باید با دقت و سر زمان مصرف شوند.
• تا 4 الی 6 هفته بعد از عمل، از زور زدن یا بلند کردن اشیا سنگین اجتناب کنید.
• بعد از عمل هیسترکتومی از پوشیدن لباس‌های تنگ پرهیز نموده و از لباس زیر نخی استفاده کنید.
• هنگام نشستن پاها را روی یکدیگر قرار ندهید و آن‌ها را مدت زیادی بی‌حرکت نگه ندارید.
• محل جراحی را به‌صورت مداوم چک کنید تا در صورت وجود هرگونه قرمزی، التهاب، ترشح چرکی و… مشکل را فورا با پزشکتان در میان بگذارید.
• با توجه به اینکه استراحت طولانی‌مدت و عدم تحرک باعث ایجاد لخته در پاها می‌شود، بلند شدن از تخت و راه رفتن کوتاه را در در برنامه کاری خود قرار دهید.
• برای بهبودی هرچه سریع‌تر و پیشگیری از عوارض عمل هیسترکتومی، خوراکی‌های سالم و غنی از مواد مغذی را در برنامه تغذیه‌ای خود بگنجانید و از مصرف غذاهای چرب، ناسالم و سنگین خودداری کنید.
• حداقل به مدت 6 هفته از برقراری رابطه جنسی پرهیز نموده و از حمام کردن در وان خودداری کنید.
• پس‌ از گذشت 3 الی 6 هفته متناسب با سنگینی کار، وضعیت ارگونومی و طبق صلاح‌دید پزشک می‌توانید به محل کار خود بازگردید.

مقاله مرتبط:تنبلی تخمدان یا تخمدان پلی کیستیک

بعد از عمل هیسترکتومی چه بخوریم؟

معمولا بعد از عمل هیسترکتومی بیمار می‌تواند خوراکی‌های مختلفی را بسته به تمایل و تحمل گوارش خود مصرف کند. با این‌ وجود درصورت احساس بی‌اشتهایی و تهوع که ناشی از داروهای بیهوشی هستند، توصیه می‌شود خوردن غذا را با مایعات شفاف یا وعده‌های غذایی کوچک و سبک آغاز نمایید. بعد از عمل هیسترکتومی تغذیه سالم و مناسب می‌تواند به بهبودی و پایداری وضعیت شما کمک کند. در ادامه چند نکته مهم درباره تغذیه پس‌ از عمل هیسترکتومی ذکرشده است.

• اگر عادت به مصرف غذایی ناسالم دارید، توصیه می‌کنیم پس‌ از عمل عادات بد خود را اصلاح کنید.
• مصرف فیبر را در رژیم غذایی خود قرار دهید تا از مهم‌ترین عوارض پس‌ از عمل خارج کردن رحم یعنی یبوست جلوگیری شود.
• بعد از جراحی هیسترکتومی به مقدار کافی پروتئین مصرف کنید. توصیه می‌شود هنگام دریافت پروتئین از گوشت کم‌چربی یا بدون چربی استفاده کنید تا به حداقل جذب کالری کمک کند. گوشت مرغ و بوقلمون از جمله پروتئین‌های بدون چربی مناسب بعد از انجام این عمل هستند.
• به‌جای مصرف نوشیدنی‌های فرآوری شده و مصنوعی که باعث تحریک اشتها می‌شوند، به میزان کافی آب بنوشید. نوشیدن حداقل 8 لیوان آب در روز بعد از عمل هیسترکتومی تشنگی را به‌طور کامل رفع می‌کند.
• مصرف میوه و سبزیجات تازه که حاوی فیبر و مواد مغذی کافی هستند، به بهبود هرچه سریع‌تر و گذراندن دوران نقاهت کمک می‌کند.
• توصیه می‌شود به‌جای تهیه کنسرو میوه و سبزیجات از نوع تازه آن‌ها بهره بگیرید.
• از مصرف غذاهایی که باعث یبوست می‌شوند، خودداری کنید. غذاهای خشک و کم‌آب، غذاهای فرآوری شده، پنیر، شیر و لبنیات، گوشت قرمز و شیرینی ازجمله غذاهایی هستند که منجر به یبوست می‌شوند.

مزایای جراحی برداشتن رحم یا هیسترکتومی چیست؟

جراحی خارج کردن رحم برای بسیاری از خانم‌ها عملی به‌مراتب دردناک و خوشایند محسوب می‌شود؛ اما باید این نکته را در نظر داشته باشید که این عمل تکنیکی برای درمان بسیاری از بیماری‌های زنان و در برخی موارد به‌عنوان روشی پیشگیرانه در بروز بیماری‌های خطرناک‌تر است. جراحی برداشتن رحم یا هیسترکتومی کمک می‌کند که بیمار زندگی لذت‌بخش‌تر و سالم‌تری را تجربه کند. به‌ویژه افرادی که دچار درد مزمن لگن یا خونریزی سنگین و غیرعادی می‌شوند، می‌توانند با انجام این عمل به زندگی عادی خود بازگردند. درواقع این عمل ریسک ابتلا به سرطان رحم را تا حد زیادی کاهش می‌دهد. همچنین عمل هیسترکتومی در افرادی که با فیبروم، آدنومیوز و آندومتریوز زندگی می‌کنند به کاهش یا از بین بردن درد مزمن کمک می‌کند. این جراحی به جلوگیری از خونریزی غیرمنتظره و شدید نیز منجر خواهد شد. درنتیجه عمل جراحی برداشتن رحم در میان بیماران درصد رضایت بالایی داشته و از جمله مزایا آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• کاهش ابتلا به سرطان‌های مرتبط با رحم
• رهایی از دردهای لگنی شدید
• توقف دوره‌های پریود نامنظم و خونریزی‌های شدید
• راحتی بیشتر و لذت بیشتر از زندگی
• نجات جان افراد درگیر با سرطان رحم
• رهایی از انواع توده‌های خوش خیم و بدخیم رحمی
• از بین بردن عوارض شدید بعد زایمان
• از بین بردن چسبندگی جفت
• درمان افتادگی رحم

مقاله مرتبط:لاپاراسکوپی چیست؟

عوارض بعد از عمل هیسترکتومی

هیسترکتومی نیز مانند هر عمل دیگری عوارض مخصوص به خود را دارد. این عوارض بسته به ترجیحات، موقعیت و سلامت کلی شما متفاوت خواهد بود. اگرچه هیسترکتومی یکی از ایمن‌ترین جراحی‌های دنیا شناخته می‌شود؛ اما ممکن است بیماران بعد از عمل با برخی عوارض جانبی احتمالی روبه‌رو شوند. معمولا متقاضیان انجام هیسترکتومی بعد از انجام این عمل باید تا 1 الی 2 هفته در رختخواب استراحت کرده و فعالیت‌های سبکی داشته باشند. درواقع مدت زمان بهبودی بعد از این عمل کمی طولانی است. البته عوارض جسمی هیسترکتومی پس‌ از چند هفته کاهش یافته و شما می‌توانید به سطح فعالیت عادی خود بازگردید. درواقع مدت‌زمانی که برای بهبودی نیاز دارید، بسته به نوع جراحی و میزان فعالیت شما متفاوت خواهد بود. اغلب افراد می‌تواند 6 هفته پس‌ از جراحی هیسترکتومی به روال زندگی روزمره خود بازگردند. البته توجه داشته باشید که عوارض جراحی هیسترکتومی صرفا جسمی نبوده و شامل عوارض روحی و عاطفی نیز می‌شود. درواقع از دست دادن قدرت بارداری و حذف دوره قاعدگی در یک زمان واحد می‌تواند برای برخی از بانوان بسیار سخت و ناراحت‌کننده باشد.

با توجه به اینکه هیسترکتومی یک عمل بزرگ و پیچیده محسوب می‌شود، ممکن است این جراحی باعث آسیب به بافت‌های اطراف ازجمله مثانه، مجرای ادراری، رگ‌های خونی، عفونت، انسداد روده، از دست دادن حجم زیادی از خون یا لخته شدن خون شود. البته پزشک باید از قبل عوارض و خطرات این عمل را با شما درمیان بگذارد و درمورد اقداماتی که به‌منظور به حداقل رساندن خطرات عوارض جانبی باید انجام دهید به شما اطلاع دهد. توجه داشته باشید که اگر تیم پزشکی نتواند اطلاعات کافی در رابطه با عوارض بعد از عمل هیسترکتومی به شما ارائه یا به سوالاتتان پاسخ دهد، ممکن است بعد از جراحی با عوارض جبران‌ناپذیری روبه‌رو شوید.

مقاله مرتبط:کیست واژن چیست؟ دلایل ابتلا و عوارض و درمان کیست واژن

عوارض کوتاه مدت هیسترکتومی چیست؟

برخی از عوارض هیسترکتومی در مدت کوتاهی بروز پیدا کرده و پس‌ از مدتی نیز رفع می‌شوند. درواقع این عمل می‌تواند چند عارضه جانبی کوتاه‌مدت جسمی یا روانی ایجاد کند. در ادامه به توضیح کامل عوارض کوتاه‌مدت جراحی هیسترکتومی خواهیم پرداخت.

عوارض کوتاه‌ مدت جسمی

پس‌ از جراحی برداشتن رحم ممکن است پزشک از شما بخواهد که 1 الی 2 روز در بیمارستان بمانید تا شرایط‌تان زیر نظر گرفته شود. طی این مدت احتمالا پزشک متخصص برای تسکین درد شما داروهای مخصوصی را تجویز نماید. همچنین در روزها و هفته‌های بعد از عمل هیسترکتومی نیز شاهد ترشحات خونی از واژن خواهید بود که این امر کاملا طبیعی و نرمال است. شما می‌توانید برای گذر از این دوره از پد بهداشتی استفاده کنید. طی هفته‌های آتی بعد از انجام جراحی برداشتن رحم، احتمالا متوجه علائمی چون درد، احساس بی‌حسی در نزدیکی برش، تورم، کبودی، قرمزی، سوزش و خارش در نزدیکی محل جراحی شوید. با توجه به اینکه در عمل هیسترکتومی تخمدان‌های شما برداشته می‌شوند، بلافاصله وارد دوران یائسگی خواهید شد و علائمی چون گرگرفتگی، بی‌خوابی، عرق شبانه و خشکی واژن بروز پیدا می‌کنند.

مقاله مرتبط:فیبروم رحم چیست؟

عوارض کوتاه‌ مدت عاطفی

با توجه به اینکه رحم عضو حیاتی برای بارداری زنان محسوب می‌شود، ممکن است برخی از بانوان پس‌ از انجام این عمل دچار ناراحتی یا افسردگی شدیدی شوند؛ چراکه حذف رحم به این معنا است که شما دیگر قادر به باردار شدن نیستید و دوران قاعدگی نیز نخواهید داشت. برای برخی زنان کنار آمدن با از دست دادن این دو توانایی طی یک عمل جراحی روندی بسیار طولانی و سخت محسوب می‌شود. بنابراین اگر پیش‌ از انجام عمل هیسترکتومی اطلاعات لازم را در ارتباط با این عمل کسب کنید، از جوانب مختلف برای شما بسیار کمک‌کننده خواهد بود و می‌توانید از بروز عوارض عاطفی جلوگیری کنید.

عوارض بلند مدت هیسترکتومی چیست؟

جراحی هیسترکتومی علاوه‌بر عوارض کوتاه‌مدت، از برخی عوارض بلندمدت و دائمی نیز برخوردار است. به‌طور مثال شما با انجام این عمل دیگر نمی‌توانید باردار یا پریود شوید. همچنین مشکلات مربوط به افتادگی عضو نیز یکی دیگر از عوارض بلندمدت این جراحی محسوب می‌شود. افتادگی عضو معمولا در روده، مثانه، واژن بروز می‌یابد؛ اما توجه داشته باشید که این عارضه برای اغلب افراد اتفاق نمی‌افتد. همچنین توصیه می‌شود برای جلوگیری از مشکلات افتادگی تمرینات کف لگن را برای تقویت عضلات خود در نظر بگیرید. درصورتی‌که بعد از انجام هیسترکتومی یائسگی را تجربه کنید ممکن است دچار عوارض جنسی زیر شوید.

• کاهش میل جنسی
• خشکی واژن
• درد هنگام رابطه جنسی

البته لازم به ذکر است بسیاری از زنانی که هیسترکتومی را انجام می‌دهند، دچار هیچ تاثیر منفی بر زندگی جنسی خود نخواهند شد. حتی در بعضی موارد برداشتن رحم باعث تسکین دردهای مزمن، بهبود میل جنسی و… می‌شود.

مقاله مرتبط:دستگاه RF واژینال و کاربردهای آن

هیسترکتومی برای چه کسانی مناسب نیست؟

با توجه به اینکه بعد از انجام هیسترکتومی بیمار دیگر توانایی باروری نخواهد داشت، ممکن است بار روانی زیادی به بانوان وارد شود. بنابراین انجام عمل هیسترکتومی برای خانم‌هایی که سابقه بیماری افسردگی دارند یا پزشک احتمال می‌دهد که متقاضی زمینه این بیماری را داشته باشد، گزینه مناسبی نخواهد بود. نکته مهم این است که فرد باید پیش‌ از عمل هیسترکتومی توسط پزشک متخصص از تمام جوانب بررسی شود: چراکه ممکن است با انجام هیسترکتومی به بیمار آسیب روحی و جسمی غیرقابل جبرانی وارد شود.

یکی از مهم‌ترین سوالاتی که برای خانم‌هایی که از بیماری‌های رحمی رنج می‌برند، پیش می‌آید این است که این جراحی برای چه افرادی انجام می‌شود؟ و از طریق این عمل کدام آسیب‌ها و بیماری‌های رحم بهبود پیدا می‌کند؟ درواقع گروه‌های خاصی هستند که می‌توانند با انجام هیسترکتومی به زندگی عادی و نرمال خود بازگردند. عمل هیسترکتومی برای افراد با مشخصات زیر یک عمل مفید و مناسب محسوب می‌شود.

• درصورتی‌که بیمار پس‌ از ابتلا به سرطان رحم وارد پروسه‌های درمان طولانی شده و از سایر روش‌های انجام‌شده نتایج مناسبی حاصل نشود، هیسترکتومی می‌تواند بهترین راه‌حل باشد.
• بانوانی که به آندومتریوز مبتلا شده و بافت رحم را به‌طور کامل از دست داده‌اند، کاندیدا مناسبی برای جراحی هیسترکتومی هستند.
• افرادی که در اثر عفونت‌های باکتریایی با التهاب لگن مواجه شده‌اند و بافت رحم و عملکرد آن‌ تحت تاثیر قرار گرفته است.
• بانوانی که قاعدگی نامنظم و خونریزی‌های شدیدی را تجربه کرده و این مسئله بر سلامتی بدن آن‌ها اثر منفی گذاشته است.

چه زمانی باید برای برداشتن رحم به پزشک مراجعه کنیم؟

انجام عمل برداشتن رحم تصمیمی بسیار بزرگ و غیرقابل برگشت بوده و افراد باید حتما از تمام جوانب آن مطلع باشند. بانوان در صورت بروز هر علائمی که ممکن است نشان‌دهنده ابتلا به بیماری‌های زیر باشد باید به پزشک مراجعه کنند و بررسی شوند که برای درمان نیاز به خارج کردن رحم است یا خیر.

• سرطان تخمدان
• سرطان رحم
• خون‌ریزی‌های شدید دوران قاعدگی
• وجود فیبروم در رحم
• سرطان دهانه رحم
• احساس درد طولانی‌مدت در لگن
• آندومتریوز و آدنومیوز
• افتادگی رحم
• بیماری‌های عفونی

در صورت مشاهده هر یک از موارد گفته‌شده پزشک زنان ابتدا سعی می‌کند با استفاده از درمان‌های غیرجراحی و دارودرمانی به بیمار کمک کند؛ اما در صورت عدم پاسخ مثبت، پزشک اقدام به جراحی هیسترکتومی و برداشتن رحم می‌کند.

مقاله مرتبط: سرطان های زنان

اقدامات لازم پیش از عمل برداشتن رحم و هیسترکتومی

از جمله مهم‌ترین اقداماتی که پیش از انجام عمل هیسترکتومی باید انجام دهید، به ترتیب می‌توان موارد زیر را نام برد:

کسب اطلاعات کافی: پیش از انجام عمل برداشتن رحم باید از تصمیم قطعی خود دراین‌باره اطمینان حاصل کنید.

انجام توصیه‌های پزشک معالج: پس از تصمیم بر انجام عمل هیسترکتومی، باید به‌خوبی از توصیه‌های پزشک خود پیروی کرده و تا روز عمل داروها و مکمل‌های غذایی خود را مطابق با نسخه مربوطه میل کنید.

برنامه‌ریزی برای بستری شدن: باید پیش از حضور در بیمارستان برای بستری شدن و عمل، نسبت به انجام کارهای ضروری خود اقدام کنید و پس از بستری شدن، با خیالی آسوده به فکر عمل جراحی و مراقبت از خود باشید.

نتیجه‌گیری

هیسترکتومی یک جراحی مهم است که می‌تواند کیفیت زندگی زنان را در شرایط خاص بهبود بخشد. با این حال، باید قبل از انجام این عمل، تمام گزینه‌های درمانی بررسی شوند و بیمار از تأثیرات آن آگاه باشد. در صورت لزوم، مشورت با متخصص زنان و انتخاب روش مناسب، بهترین تصمیم خواهد بود.