تفاوت بین کیست تخمدان و کیست فیبروئیدی

کیست تخمدان (Ovarian Cyst) چیست؟

کیست تخمدان به کیستی اطلاق می‌شود که در تخمدان‌ها (دو غده کوچک در هر طرف رحم) تشکیل می‌شود. تخمدان‌ها مسئول تولید تخمک (و یا گاهی به نام اووسیت) و هورمون‌های جنسی مانند استروژن و پروژسترون هستند.

علت‌های ایجاد کیست تخمدان عبارتند از:

• کیست‌های عملکردی: این نوع کیست‌ها بیشتر در دوران تخمک‌گذاری رخ می‌دهند. آن‌ها معمولاً خود به خود از بین می‌روند و نیازی به درمان ندارند.
• کیست‌های اندومتریوز: در زنانی که اندومتریوز دارند، بافت مشابه بافت رحم در خارج از رحم رشد می‌کند و ممکن است کیست‌های اندومتریوما (یا “کیست‌های شکلاتی”) را تشکیل دهد.
• کیست‌های پلی‌کیستیک (PCOS): در زنان مبتلا به این وضعیت، تخمدان‌ها اغلب تعداد زیادی کیست کوچک دارند که می‌تواند باعث مشکلات تخمک‌گذاری شود.
• کیست‌های سباسه: این نوع کیست‌ها از غدد سباسه در تخمدان‌ها می‌آید و به‌ندرت ایجاد مشکل می‌کند.

علائم کیست تخمدان

بسیاری از کیست‌های تخمدان بی‌علامت هستند، اما در صورتی که علائم ایجاد شوند، ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• درد شکم (به‌ویژه در ناحیه پایین شکم یا لگن)
• احساس سنگینی یا پری در شکم
• تغییرات در چرخه قاعدگی
• درد در حین رابطه جنسی
• فشار یا درد در هنگام ادرار یا اجابت مزاج
• در موارد نادر، کیست‌های تخمدان می‌توانند باعث پارگی یا پیچ خوردن تخمدان شوند که این وضعیت نیاز به درمان فوری دارد.

درمان کیست تخمدان

در اکثر موارد، کیست‌های تخمدان نیازی به درمان ندارند و به‌طور طبیعی خود به خود از بین می‌روند. در صورتی که کیست بزرگ باشد یا علائمی ایجاد کند، پزشک ممکن است:

• داروهای هورمونی برای جلوگیری از تخمک‌گذاری و کاهش خطر ایجاد کیست‌های جدید تجویز کند.
• عمل جراحی برای برداشتن کیست، به‌ویژه اگر کیست دردناک باشد یا خطر پارگی داشته باشد.
• در موارد نادر، اگر کیست‌ها به‌طور مکرر عود کنند یا مشکل‌ساز شوند، ممکن است جراحی برای برداشتن تخمدان انجام شود.

کیست فیبروئیدی (Fibroid Cyst) چیست؟

کیست فیبروئیدی (که معمولاً به‌عنوان “فیبروم” شناخته می‌شود) توده‌های غیرسرطانی در رحم هستند که از بافت عضلانی و بافت همبند ساخته شده‌اند. این توده‌ها می‌توانند در اندازه‌های مختلف در دیواره رحم رشد کنند.

ممکن است تعجب کنید که این عبارت “کیست فیبروئیدی” در واقع یک برداشت غلط است. اگرچه که فیبروم رحم و کیست های تخمدان هر دو بیماری های شایعی در دستگاه تولید مثل زنان هستند، اما هر کدام از آنها یک بیماری جداگانه هستند که علائم، دلایل، عوارض و توصیه های درمانی جداگانه ای دارند.

فیبروم رحم به‌ عنوان شایع ترین تومور دستگاه تولید مثل زنان، بر تعداد بیشتری از افراد و آنچه که شاید انتظار داشته باشید تاثیر می گذارد. در واقع می توان گفت تقریبا ۳۳ درصد زنان در طول سال های باروری خود و ۷۰ تا ۸۰ درصد زنان حول و حوش ۵۰ سالگی دچار این عارضه می شوند.

علت‌های ایجاد کیست فیبروئیدی به‌طور دقیق مشخص نیست، اما عوامل مختلفی می‌توانند در ایجاد فیبروم‌ها دخیل باشند:

• هورمون‌های استروژن و پروژسترون که رشد فیبروم‌ها را تحریک می‌کنند.
• سن: فیبروم‌ها معمولاً در زنانی که در سنین باروری هستند شایع‌ترند.
• وراثت: اگر در خانواده فرد کسی دچار فیبروم شده باشد، احتمال بروز آن در فرد بیشتر است.

انواع کیست فیبروئیدی

فیبروم‌ها می‌توانند در سه ناحیه مختلف رحم تشکیل شوند:

• زیر مخاطی (Submucosal): در داخل رحم، نزدیک به دیواره داخلی رحم.
• داخل عضلانی (Intramural): در داخل دیواره عضلانی رحم.
• زیر سرینی (Subserosal): در قسمت بیرونی رحم.

علائم کیست فیبروئیدی

کیست‌های فیبروئیدی نیز ممکن است بی‌علامت باشند، اما در صورتی که علائم بروز کنند، عبارتند از:

• درد یا فشار در ناحیه لگن
• قاعدگی‌های سنگین یا طولانی‌مدت
• درد در حین رابطه جنسی
• ادرار مکرر یا مشکلات در ادرار
• یبوست یا فشار بر روده‌ها
• افزایش حجم شکم

درمان کیست فیبروئیدی

در بسیاری از موارد، کیست‌های فیبروئیدی نیازی به درمان ندارند. با این حال، در صورت ایجاد علائم شدید، درمان‌ها شامل موارد زیر می‌تواند باشد:

• داروها: داروهایی مانند مسکن‌های ضد التهاب برای کنترل درد یا داروهایی برای تنظیم قاعدگی.
• جراحی: در صورتی که فیبروم‌ها بزرگ شوند یا مشکلات جدی ایجاد کنند، جراحی برای برداشتن فیبروم‌ها (میومکتومی) یا حتی برداشتن رحم (هیسترکتومی) انجام می‌شود.
• عمل جراحی کم‌تهاجمی: روش‌های مثل لیزر، یا درمان‌های کمتر تهاجمی برای از بین بردن فیبروم‌ها.

تفاوت‌های کلیدی بین کیست تخمدان و کیست فیبروئیدی

قابل درک و فهم است که بسیاری از بیماری های مربوط به رحم و علائم آنها با هم اشتباه گرفته می شوند. به طور کلی، تومورها و کیست ها در این موضوع با هم متفاوت هستند که تومورها سفت و فشرده اند در حالی که کیست ها پر از مایع می باشند.

این را به خاطر داشته باشید که کیست تخمدان یک کیسه پر از مایع است که در داخل یا خارج از تخمدان رشد می کند. معمولا این نوع رایج کیست هیچ مشکلی ایجاد نمی کند و حتی ممکن است به خودی خود از بین برود. در حالی که این نوع کیست ها معمولا بی خطر هستند، بعضی از کیست های بزرگ تخمدان ممکن است به علائمی مثل درد شکم یا لگن، فشار، یا نفخ شکم منجر شوند. عوارضی که نیازمند رسیدگی فوری پزشکی می باشند می توانند شامل موارد زیر باشند:

• پیچ خوردگی تخمدان:زمانی است که تخمدان جا به جا شده و پیچ می خورد.
• پاره شدگی تخمدان:زمانی است که تخمدان می ترکد که اغلب با درد ناگهانی و شدید در ناحیه شکمی یا لگن به همراه تب و استفراغ مشخص می شود.

به زبان دیگر می توان گفت فیبروم های رحم، تومورهایی سفت، متراکم و غیر سرطانی هستند که از سلول های ماهیچه ای نرم و بافت پیوندی ریشه دار تشکیل می شوند. فیبروم ها در داخل رحم یا بر روی دیواره های رحم گسترش پیدا کرده و از نظر سایز، تعداد و محل قرار گیری می توانند متفاوت باشند. با اینکه فیبروم ها عموما بی خطر هستند اما این پتانسیل را دارند که به ارگان های اطراف صدمه بزنند، باروری را تحت تاثیر قرار دهند و باعث ایجاد علائم دردناک و ناراحت کننده ای شوند.

انواع فيبروم

موارد زیر ۴ نوع اصلی فیبروم هستند:

·         فیبروم های اینترامورال( داخل عضله رحم)

این نوع فیبروم ها داخل دیواره رحم رشد کرده و از آنجا زیاد شده و توسعه پیدا می کنند و اگر فیبروم از دیواره رحم به داخل حفره رحمی رشد کند، می تواند به یک رحم بزرگ شده، منجر گردد‌. فیبروم های اینترامورال ممکن است باعث پریودهای شدید و سنگین شوند که بیش از ۱۰ روز در ماه طول می کشند، همچنین خونریزی بین سیکل های قاعدگی، جلو آمدگی شکم و مشکلات دیگر.

·         فیبروم های ساب موکوزال(داخل حفره رحم)

این نوع فیبروم ممکن است درست زیر مخاط رحم و در داخل حفره رحمی تشکیل شود. بعضی از فیبروم های ساب موکوزال هیچ علائمی ایجاد نمی کنند. با این حال این فیبروم ها می توانند مشکلاتی در باروری ایجاد کنند.

·         فیبروم های ساب سروزال( توده برجسته ای در خارج رحم)

این فیبروم ها بر روی دیواره خارجی رحم رشد کرده و با فشار آوردن بر روی ارگان های اطراف به طرف خارج گسترش می یابند. این فیبروم ها معمولا باعث پریودهای شدید و سنگین یا خونریزی بین سیکل های قاعدگی نمی شوند. با این حال اغلب، درد شدید مثانه با فیبروم های ساب سروزال همراه است.

·         فیبروم های پدانکولیت یا ساقه دار

این فیبروم ها درون حفره رحم رشد می کنند اما با یک ساقه به آن اتصال دارند‌. یکی از علائم اصلی که فیبروم های ساقه دار ممکن است ایجاد کنند گرفتگی شدید عضلات شکم و درد لگن است.

تنها شباهت های بین فیبروم های رحم و کیست های تخمدان این است که هر دوی آنها می توانند باعث بروز درد لگن و جلو آمدگی در ناحیه شکم شوند.اگر متوجه دردی در یک سمت خاص خود شدید، ممکن است علامت این باشد که احتمالا نشان دهنده کیست تخمدان است و نه فیبروم. اگر علائمی دارید که ادرار یا قاعدگی شما را تحت تاثیر قرار می دهد، این امر می تواند نشان دهنده این باشد که مساله فیبروم است. پزشک یا متخصص فیبروم می تواند مشکل شما را به دقت تشخیص داده و کمک کند تا در مسیر درست درمان پایدار قرار بگیرید.

تشخیص فیبروم از کیست تخمدان

هم کیست های تخمدان و هم فیبروم های رحم در حین معاینه لگن قابل شناسایی هستند. اگر تشخیص پزشک شما بر اساس نتایج معاینه یا تشخیص بر اساس دیگر علائم، با هم متفاوت باشد، احتمالا یک سونوگرافی از لگن برای شما تجویز می کنند تا تشخیص آنها را تایید کند. ممکن است یک معاینهMRI  نیز توصیه شود.

گاهی طی یک تست بارداری ممکن است کیست کورپوس لوتئوم یا کیست جسم زرد تشخیص داده شود. اگر نتیجه آزمایش مثبت باشد پزشک تقاضای سونوگرافی می کند تا مطمئن شود که این یک بارداری واقعی است یا جواب آزمایش به اشباه تعبیر شده است.

اگر کیست تخمدان پیدا شده سفت باشد، پزشک به احتمال زیاد یک آزمایش خون تجویز می کند تا بفهمد که کیست سرطانی است یا خیر. افزایش سطحCA 125  در خون می تواند نشان دهنده یک کیست سرطانی باشد. هر چند که این مشکل ممکن است یک مشکل غیر سرطانی باشد به عنوان مثال آندومتریوز یا فیبروم های رحم. این آزمایش مقدار پروتئین شناخته شده به عنوان آنتی ژن سرطانی ۱۲۵ را که در خون موجود است اندازه گیری می کند.

اگر تصور پزشک این باشد که ممکن است فیبروم داشته باشید، معمولا شما را به بیرون ارجاع می دهد تا یک متخصص فیبروم شما را ببیند. فیبروم ها با استفاده از سونوگرافی یا تکنولوژی MRI  تشخیص داده می شوند. این دستگاه های با حداقل تهاجم به رادیولوژیست های مداخله ای معروف به متخصصان فیبروم اطلاعاتی می دهند که برای تشخیص و تعیین محل فیبروم ها به آنها نیاز دارند. بسته به سایز و محل قرار گیری فیبروم ها، درمان های مختلفی می توانند در از بین بردن علائم شما موفقیت آمیزتر باشند.

وقتی هر کدام از این شرایط وجود داشته باشند، پیگیری تغییرات قاعدگی و علائمی مثل گرفتگی و نفخ شکم برای دانستن اینکه آیا این تغییرات نرمال هستند یا اینکه ممکن است در اثر چیز دیگری ایجاد شده باشند دارای اهمیت خواهد بود. اگر این تغییرات در بیش از چند سیکل قاعدگی ادامه پیدا کند باید برای ویزیت شدن توسط پزشک برای معاینه لگن و سونوگرافی وقت بگیرید.

مقایسه علائم کیست و علائم فیبروم

تفاوت بین علائم فیبروم و کیست می تواند بسیار نامحسوس باشد. بنابراین برای ارزیابی علائم خود با یک پزشک مشورت کنید.

بسیاری از زنانی که دارای کیست تخمدان هستند علامتی ندارند. با این حال یک کیست بزرگ ممکن است باعث بروز موارد زیر شود:

• درد لگن یا فشار روی یک سمت
• نفخ یا جلو آمدگی شکم
• احساس درد و سختی در قسمت پایینی کمر و ران ها
• اشکال در ادرار کردن
• تکرر ادرار
• درد در حین رابطه جنسی
• افزایش وزن بدون علت
• داشتن درد در دوران پریود
• حساسیت پستان
• درد تیز و ناگهانی شکم که می تواند نشان دهنده یک کیست پاره شده تخمدان باشد.

به طور مشابه هر شخص فیبروم را به شیوه متفاوتی تجربه می کند.در حالی که ممکن است بعضی از زنان هیچ علامتی نداشته باشند، برخی دیگر ممکن است با دردی مزمن که روی زندگی روزمره آنها تاثیر منفی می گذارد درگیر باشند. علائم فیبروم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• پریودهای شدید و سنگین که هر ماه بیش از ۱۰ روز طول می کشد.
• خستگی بیش از حد که در اثر کم خونی ایجاد می شود.
• خونریزی بین سیکل های قاعدگی
• درد در حین رابطه جنسی
• جلو آمدگی شکم و ناحیه آبدومینال
• درد شدید لگن یا گرفتگی عضلات شکم
• تکرر ادرار یا اشکال در خالی کردن مثانه

علل ایجاد فیبروم در مقایسه با علل ایجاد کیست ها

تخمدان های شما به طور نرمال کیست هایی به نام فولیکول را هر ماه تولید می کنند. فولیکول ها هورمون های استروژن و پروژسترون را تولید کرده و در طول تخمک گذاری یک تخمک را رها می کنند. این سلول ها به نام کورپوس لوتئوم یا جسم زرد و سلول های فولیکولار شناخته می شوند.

·         کیست کورپس لوتئوم (کیست جسم زرد)

وقتی یک فولیکول تخمک خود را رها می کند شروع به ترشح استروژن و پروژسترون برای عمل لقاح می نماید. این فولیکول ها به نام کورپوس لوتئوم یا جسم زرد شناخته می شوند. زمانی که مایع درون فولیکول جمع می گردد باعث می شود که جسم زرد داخل یک کیست رشد کند.

·         کیست های فولیکولار

یک کیست فولیکولار وقتی تشکیل می شود که فولیکول متلاشی نشود یا تخمک خود را رها نکند و به بزرگ شدن ادامه دهد.

اگر چه که منشا دقیق فیبروم های رحم ناشناخته هستند اما اعتقاد بر این است که این فیبروم ها در نتیجه ترکیب عوامل زیر به وجود می آیند:

• هورمون ها
• ژنتیک
• فاکتورهای رشد دیگر
• ماتریکس خارج سلولی (ECM)

آیا فیبروم ها می توانند در داخل تخمدان ها رشد کنند؟

بسته به سایز و محل قرار گیری فیبروم ها، بعضی از آنها این پتانسیل را دارند که لوله های فالوپ را مسدود کرده و بارور شدن را دشوار کنند. با این حال فیبروم ها درون تخمدان رشد نمی کنند. وقتی بحث کیست های فیبروئیدی باشد باید گفت که رحم تنها جایی است که آنها رشد می کنند. همانطور که در بالا اشاره شد درون یا بیرون حفره رحم رشد می کنند اما نه درون لوله های فالوپ یا تخمدان ها.

درمان فیبروم ها

انتخاب نوع درمانی که برای شما مناسب باشد مثل عبور از یک مرحله اضطراب آور است. پزشک جلسه ای را با شما ترتیب خواهد داد تا یک استراتژی شخصی مطابق با موقعیت فردی شما ارائه دهد. برای مثال اگر هدف شما این باشد که رحم، تخمدان ها یا باروری خود را حفظ کنید، این امر می تواند گزینه درمانی که می خواهید دنبال کنید را تحت تاثیر قرار دهد.

اگر تشخیص فیبروم رحمی گرفته اید، از شما می خواهیم که در مورد تمام گزینه های درمانی موجود اطلاعات کسب کنید. در مراکز فیبروم ایالات متحده آمریکا، یک رویکرد غیر جراحی به نام آمبولیزاسیون فیبروم رحمی (UFE) ارائه می شود. این درمان سرپایی با حداقل تهاجم می تواند فیبروم را کوچک کرده و علائم آن را از بین ببرد.

یکی از رادیولوژیست های مداخله ای مشهور، با استفاده از مسیرهای طبیعی بدن یک کاتتر باریک را از طریق سرخرگ شما مستقیم به سمت فیبروم (ها) عبور می دهد. وقتی کاتتر در سرخرگ تامین کننده جریان خون فیبروم قرار می گیرد، عامل آمبولی از طریق کاتتر عبور کرده و سرخرگ را مسدود می کنند و باعث می شوند که فیبروم شروع به کوچک شدن کند. وقتی که فیبروم کوچک می شود علائم باید در عرض چند هفته بعدی شروع به بهبود کنند.

برای آمبولیزاسیون فیبروم رحمی (UFE) لازم نیست شب را در بیمارستان بمانید. این روش همچنین به بخیه و بیهوشی عمومی نیز نیازی ندارد و با هورمون هایتان تداخل ایجاد نمی کند. این روش رحم شما و قابلیت باروری شما را حفظ کرده و در مقایسه با جراحی، دوره ریکاوری را کوتاه تر می کند و همچنین به شما این امکان را می دهد که دوره ریکاوری خود را در محیط راحت منزل خودتان سپری کنید.

جمع‌بندی

کیست تخمدان و کیست فیبروئیدی دو نوع کیست رایج هستند که ممکن است در دوران باروری زنان ایجاد شوند. هر یک از این کیست‌ها ویژگی‌های خاص خود را دارند و ممکن است علائم مشابهی را ایجاد کنند، اما محل و نوع بافت‌های تشکیل‌دهنده آن‌ها متفاوت است. در صورت بروز علائم نگران‌کننده یا دردناک، مشاوره با پزشک برای تشخیص دقیق و تعیین درمان مناسب ضروری است.