یکی از مشکلاتی که از گذشته تا امروز وجود دارد، نازایی است. خوشبختانه با گذشت زمان و پیشرفت علم و تکنولوژی این مشکل تا حد زیادی برطرف شده است. علل نازایی بسیار متنوع هستند همچنین عوامل متعددی روی این موضوع تاثیرگذار هستند که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت. اگر شما هم می‌خواهید بدانید چه عواملی در به وجود آمدن این مشکل نقش دارند، در ادامه با ما همراه باشید.
مقاله مرتبط:کولپوسکوپی چیست؟ + هزینه آن و بهترین کلینیک در تهران
علل نازایی در زنان
عوامل متعددی می‌توانند بر باروری زنان تأثیر بگذارند که مهم‌ترین آنها شامل موارد زیر است:
۱. مشکلات تخمک‌گذاری
✅ سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS): شایع‌ترین علت نازایی در زنان که باعث عدم تخمک‌گذاری یا تخمک‌گذاری نامنظم می‌شود.
✅ نارسایی زودرس تخمدان (POI): کاهش عملکرد تخمدان قبل از ۴۰ سالگی که منجر به کاهش ذخیره تخمک‌ها می‌شود.
✅ عدم تعادل هورمونی: مشکلات در ترشح هورمون‌های FSH، LH، استروژن و پروژسترون می‌تواند تخمک‌گذاری را مختل کند.
✅ افزایش پرولاکتین: هورمون پرولاکتین در سطح بالا می‌تواند باعث سرکوب تخمک‌گذاری شود.
۲. مشکلات رحم و لوله‌های فالوپ
✅ انسداد لوله‌های فالوپ: بسته بودن لوله‌ها مانع از رسیدن اسپرم به تخمک و انتقال تخم بارور شده به رحم می‌شود.
✅ آندومتریوز: رشد غیرطبیعی بافت آندومتر خارج از رحم که باعث التهاب، چسبندگی و انسداد لوله‌های رحمی می‌شود.
✅ فیبروم رحمی: تومورهای خوش‌خیم در دیواره رحم که می‌توانند مانع لانه‌گزینی جنین شوند.
✅ چسبندگی داخل رحمی (سندرم آشرمن): ناشی از جراحی‌های رحمی یا کورتاژ که می‌تواند باروری را کاهش دهد.
۳. مشکلات سیستم ایمنی و ژنتیکی
✅ اختلالات ایمنی: در برخی موارد، بدن زن به اسپرم یا جنین به عنوان عامل بیگانه حمله می‌کند و مانع از بارداری می‌شود.
✅ اختلالات ژنتیکی: برخی ناهنجاری‌های کروموزومی می‌توانند باعث سقط مکرر یا عدم باروری شوند.
۴. عوامل محیطی و سبک زندگی
✅ استرس و اضطراب: استرس مزمن بر تخمک‌گذاری و تعادل هورمونی تأثیر منفی دارد.
✅ چاقی یا لاغری بیش از حد: وزن نامتعادل باعث ایجاد اختلالات هورمونی و تخمک‌گذاری نامنظم می‌شود.
✅ مصرف سیگار، الکل و مواد مخدر: این عوامل می‌توانند کیفیت تخمک‌ها و عملکرد تخمدان‌ها را کاهش دهند.
✅ تغذیه نامناسب: کمبود مواد مغذی مانند اسید فولیک، آهن، ویتامین D و روی می‌تواند بر باروری اثر بگذارد.
مقاله مرتبط:مهم‌ترین راه‌های پیشگیری از ناباروری چیست؟
علل نازایی در مردان
ناباروری مردان معمولاً به دلیل کاهش کیفیت، تعداد یا تحرک اسپرم‌ها رخ می‌دهد. برخی از دلایل مهم عبارتند از:
۱. مشکلات اسپرم و بیضه‌ها
✅ تعداد کم اسپرم (الیگواسپرمیا): تعداد اسپرم کمتر از حد طبیعی (۱۵ میلیون در هر میلی‌لیتر) باعث کاهش احتمال باروری می‌شود.
✅ تحرک ضعیف اسپرم (آستنواسپرمیا): اگر اسپرم‌ها به درستی حرکت نکنند، توانایی رسیدن به تخمک را ندارند.
✅ شکل غیرطبیعی اسپرم (تراتواسپرمیا): نقص‌های ساختاری در اسپرم باعث کاهش قدرت باروری می‌شود.
✅ آزواسپرمیا: عدم وجود اسپرم در مایع منی که می‌تواند ناشی از انسداد یا مشکلات تولید باشد.
۲. اختلالات هورمونی و ژنتیکی
✅ کاهش تستوسترون: این هورمون نقش حیاتی در تولید اسپرم و عملکرد جنسی دارد.
✅ اختلالات غدد هیپوفیز و هیپوتالاموس: این غدد مسئول تنظیم تولید اسپرم هستند و اختلال در عملکرد آنها باعث ناباروری می‌شود.
✅ ناهنجاری‌های کروموزومی: مانند سندرم کلاین‌فلتر که در آن مرد دارای یک کروموزوم X اضافی است.
۳. مشکلات جسمی و عفونت‌ها
✅ واریکوسل: بزرگ شدن وریدهای بیضه که دمای بیضه را افزایش داده و بر تولید اسپرم تأثیر می‌گذارد.
✅ عفونت‌های جنسی: عفونت‌هایی مانند کلامیدیا و سوزاک می‌توانند به لوله‌های منی‌بر آسیب برسانند.
✅ جراحی‌های بیضه یا پروستات: برخی جراحی‌ها ممکن است منجر به مسدود شدن مسیر اسپرم شوند.
۴. عوامل محیطی و سبک زندگی
✅ استرس مزمن: می‌تواند تولید تستوسترون و اسپرم را کاهش دهد.
✅ قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی: مواد شیمیایی صنعتی، آفت‌کش‌ها و فلزات سنگین ممکن است بر باروری مردان اثر منفی بگذارند.
✅ استفاده طولانی‌مدت از لپ‌تاپ روی پا یا سونا: گرمای بیش از حد می‌تواند کیفیت اسپرم را کاهش دهد.
مقاله مرتبط:نارسایی زودرس تخمدان چیست؟
چه موقع لازم است برای آگاهی از علل نازایی به پزشک مراجعه کنید؟
در صورتی که حداقل یک سال است که برای بارداری به‌طور منظم تلاش می‌کنید، اما نتیجه نمی‌گیرید لازم است به پزشک مراجعه کنید. زنان در صورتی که علائم زیر را دارند باید چند وقت قبل از اقدام به بارداری با یک مراقبت‌گر صحبت کنند:
- در صورتی که سن شما 35 و بیشتر است و حداقل 6 ماه است که برای بارداری تلاش می‌کنید.
- بیش از 40 سال سن دارید.
- پریودهای بی‌نظم و غایب دارید.
- پریودهای خیلی دردناک دارید.
- به مشکلات باروری شناخته شده مبتلا هستید.
- به بیماری التهابی لگن (آندومتریوز) مبتلا هستید.
- چند مرتبه سقط جنین انجام داده‌اید.
- در صورتی که تحت درمان برای سرطان قرار گرفته‌اید.
مردان هم در صورتی که علائم زیر را دارند لازم است با یک مراقبت‌گر صحبت کنند:
- مشکلات مربوط به اسپرم یا کمبود آن
- سابقه مشکلات جنسی، پروستات و بیضه
- قرار گرفتن تحت درمان سرطان
- کوچک بودن بیضه‌ها یا تورم در کیسه آن
- ابتلای سایر اعضای خانواده به مشکل نازایی
مقاله مرتبط:تست پاپ اسمیر چیست و چرا انجام می‌شود؟
روش‌های تشخیص نازایی
✅ آزمایش‌های هورمونی: بررسی سطح هورمون‌های LH، FSH، استروژن، پروژسترون و تستوسترون.
✅ آزمایش اسپرموگرام: بررسی تعداد، تحرک و شکل اسپرم در مردان.
✅ سونوگرافی رحم و تخمدان: بررسی وضعیت رحم، تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ.
✅ هیستروسالپنگوگرافی (HSG): تست تصویربرداری برای بررسی انسداد لوله‌های رحمی.
✅ لاپاراسکوپی: در موارد مشکوک به آندومتریوز یا چسبندگی‌های لگنی استفاده می‌شود.
روش‌های درمان نازایی
✅ اصلاح سبک زندگی: کاهش استرس، تغذیه سالم، ترک سیگار و الکل، و کنترل وزن.
✅ دارودرمانی: شامل داروهای تنظیم‌کننده تخمک‌گذاری (کلومیفن سیترات، لتروزول)، داروهای هورمونی و مکمل‌های باروری.
✅ درمان‌های جراحی: برای اصلاح مشکلاتی مانند انسداد لوله‌های رحمی، فیبروم رحم یا واریکوسل بیضه.
✅ روش‌های کمک‌باروری:
🔹 تلقیح داخل رحمی (IUI): تزریق مستقیم اسپرم به رحم.
🔹 لقاح آزمایشگاهی (IVF): ترکیب تخمک و اسپرم در آزمایشگاه و انتقال جنین به رحم.
🔹 تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI): تزریق مستقیم یک اسپرم به داخل تخمک در آزمایشگاه.
مقاله مرتبط: سرطان های زنان
عواملی که ریسک ابتلا به نازایی را افزایش می‌دهند
عوامل بسیاری وجود دارند که بین مردان و زنان از جهت خطر ابتلا به نازایی یکسان هستند:
- سن: قدرت باروری زنان با افزایش سن آنها رابطه‌ی معکوس دارد؛ یعنی با افزایش سن قدرت باروریشان کاهش می‌یابد. این سن برای زنان از اواسط 30 سالگی و به‌خصوص 37 سالگی شروع می‌شود. همچنین مردان دارای 40 سال و بیشتر ممکن است دارای قدرت کمتری در باروری باشند نسبت به مردان جوانتر.
- استفاده از دخانیات: مصرف سیگار، تنباکو و ماری جوانا توسط هر یک از زوجین عملکرد بارداری را تحت تأثیر قرا می‌دهد. همچنین سقط جنین در زنان سیگاری بیشتر دیده می‌شود.
- استفاده از الکل: نوشیدن الکل موجب کاهش احتمال باروری می‌شود. همچنین مصرف الکل در مردان سبب کاهش تعداد و تحرک اسپرم خواهد شد.
- کمبود وزن و اضافه وزن: هر دو این موارد هم در مردان هم در زنان مشکلاتی را در زمینه بارداری به وجود می‌آورد.
- مسائل ورزشی: هم ورزش نکردن و هم ورزش‌های شدید و مکرر در افراد می‌تواند مشکلاتی را در زمینه نازایی به وجود آورد.
نتیجه‌گیری
در این مطلب از علل نازایی که بسیار متعدد بودند هم در مورد زنان و هم در مورد مردان صحبت کردیم. شما می‌توانید با مراقبت‌ها و چکاپ‌های معمول ریسک بسیاری از این عوامل را به صفر برسانید و بارداری همراه با سلامت را پشت سر بگذارید.
حتماً یادتان باشد قبل از اقدام به باروری از مراقبت‌گر در این زمینه مشورت بگیرید. با این‌کار می‌توانید از مشکلات و خطرات احتمالی پیشگیری کنید.
