پیچ خوردگی تخمدان چه زمانی رخ می‌دهد؟
این عارضه زمانی رخ می‌دهد که لوله فالوپ یا خود تخمدان در اطراف بافت نگهدارنده دچار پیچ‌خوردگی شود. در این وضعیت خون‌رسانی به تخمدان قطع شده و فرد مبتلا به این عارضه درد شدیدی را در این ناحیه احساس خواهد کرد.
پیچ‌خوردگی در تخمدان عارضه‌ای بسیار جدی است که در صورت تشخیص یا بروز علائم باید فوراً به پزشک مراجعه کرد و تحت درمان قرار گرفت؛ در غیر این صورت احتمال از بین رفتن تخمدان افزایش خواهد یافت. در صورت مبتلا بودن به عارضه کیست تخمدان، تورم آن به‌مراتب احتمال بروز پیچ‌خوردگی را افرایش می‌دهد.
لازم به ذکر است که مصرف داروهای ضدبارداری و هورمونی برای کاهش اندازه کیست تخمدان، خطر ابتلا به پیچ‌خوردگی تخمدان را به طور چشمگیر کاهش خواهد داد.
مقاله مرتبط:کولپوسکوپی چیست؟ + هزینه آن و بهترین کلینیک در تهران
علائم پیچ خوردگی رحم
این عارضه به‌صورت ناگهانی اتفاق می‌افتد که موارد ذکر شده در زیر از علائم آن به شمار می‌روند:
- حالت تهوع مداوم
- استفراغ مکرر
- بروز دردهای ناگهانی و شدید در ناحیه زیر شکم
- گرفتگی عضلات شکم
- بروز حساسیت و احساس توده در ناحیه تحتانی شکم
- تب
- خونریزی بیش از حد و غیرطبیعی
- تغییر در خلق‌وخوی
علائم ذکر شده احتمال دارد تا چند هفته تکرار شوند و پس از درمان به‌طورکامل از بین خواهند رفت.
چه زمانی درصورت بروز علائم باید به پزشک مراجعه کرد؟
از آنجایی که علائم پیچ خوردگی تخمدان با عارضه‌هایی همچون سنگ کلیه، عفونت دستگاه ادراری، آپاندیسیت، ورم روده و معده و سایر موارد مشابه مشترک است، درصورت بروز هریک از علائم ذکرشده در قسمت قبل باید به پزشک متخصص مراجعه کنید.
مقاله مرتبط:تست پاپ اسمیر چیست و چرا انجام می‌شود؟
تشخیص پیچ خوردگی رحم
تشخیص پیچ خوردگی رحم به دلیل علائم مشابه با سایر بیماری‌های لگنی، نیاز به بررسی‌های دقیق پزشکی دارد. پزشک با استفاده از روش‌های زیر می‌تواند این عارضه را شناسایی کرده و شدت آن را ارزیابی کند:
۱. سونوگرافی شکمی و واژینال
✅ سونوگرافی ترانس واژینال: یک روش دقیق برای بررسی وضعیت رحم، تخمدان‌ها و ارزیابی جریان خون به رحم است. در پیچ خوردگی رحم، ممکن است کاهش جریان خون یا تغییرات غیرطبیعی در موقعیت رحم مشاهده شود.
✅ سونوگرافی شکمی: به پزشک کمک می‌کند تا اندازه رحم، وجود توده‌های غیرطبیعی مانند فیبروم یا کیست، و هرگونه چرخش یا جابه‌جایی غیرمعمول را بررسی کند. این روش به‌خصوص در بارداری یا زمانی که انجام سونوگرافی واژینال ممکن نیست، کاربرد دارد.
۲. MRI یا سی‌تی‌اسکن
✅ MRI (تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی): در موارد پیچیده یا مشکوک، MRI به ارائه تصاویر دقیق از رحم، تخمدان‌ها، و بافت‌های لگنی کمک می‌کند. این روش به پزشک اجازه می‌دهد چرخش رحم و اثر آن بر بافت‌های اطراف را ارزیابی کند.
✅ سی‌تی‌اسکن: اگر پزشک به خونریزی داخلی یا سایر عوارض مشکوک باشد، سی‌تی‌اسکن می‌تواند برای بررسی دقیق‌تر رحم و بافت‌های مجاور استفاده شود. این روش به تشخیص سریع در شرایط اورژانسی کمک می‌کند.
مقاله مرتبط: سرطان های زنان
۳. معاینه لگنی
✅ پزشک با معاینه دستی لگن، رحم و تخمدان‌ها را لمس می‌کند تا هرگونه تورم، حساسیت یا جابه‌جایی غیرطبیعی را تشخیص دهد. در پیچ خوردگی رحم، ممکن است پزشک متوجه یک توده دردناک یا تغییر وضعیت رحم شود.
✅ این معاینه به شناسایی مشکلات هم‌زمان مانند فیبروم، کیست تخمدان یا چسبندگی‌های لگنی نیز کمک می‌کند و اغلب اولین گام در ارزیابی علائم بیمار است.
علل پیچ خوردگی رحم
این وضعیت معمولاً به دلیل تغییرات در موقعیت یا پایداری رحم و تخمدان رخ می‌دهد و عوامل متعددی در بروز آن نقش دارند.
۱. ناهنجاری‌های مادرزادی رحم و تخمدان
برخی از مشکلات مادرزادی در ساختار رحم و تخمدان می‌توانند باعث ناپایداری و افزایش احتمال پیچ خوردگی شوند. رحم دوشاخه یا رحم سپتوم‌دار (وجود دیواره اضافی در رحم) از جمله ناهنجاری‌هایی هستند که تعادل رحم را تحت تأثیر قرار می‌دهند. در مورد تخمدان‌ها، طولانی بودن رباط‌های تخمدان می‌تواند آن‌ها را مستعد چرخش کند.
۲. بارداری و افزایش حجم رحم
در دوران بارداری، رشد جنین باعث افزایش وزن رحم شده و ممکن است موقعیت آن را تغییر دهد. زنان باردار، به‌ویژه در سه‌ماهه اول بارداری، به دلیل وجود کیست‌های بارداری یا تغییرات هورمونی، بیشتر در معرض پیچ خوردگی رحم و تخمدان قرار دارند.
۳. وجود توده‌ها و کیست‌های تخمدانی و رحمی
فیبروم‌های بزرگ، کیست‌های تخمدانی و سایر توده‌های غیرطبیعی می‌توانند باعث تغییر مرکز ثقل رحم شده و احتمال چرخش آن را افزایش دهند. کیست تخمدان نیز با ایجاد فشار و تغییر وزن تخمدان، احتمال چرخش آن را در اطراف رباط‌های نگهدارنده بیشتر می‌کند.
۴. سابقه جراحی‌های رحمی و تخمدانی
زنانی که جراحی‌هایی مانند سزارین، میومکتومی (برداشتن فیبروم) یا سایر عمل‌های درمانی رحم را پشت سر گذاشته‌اند، بیشتر در معرض پیچ خوردگی قرار دارند. جراحی‌های قبلی ممکن است باعث ایجاد چسبندگی در لگن شوند که این امر می‌تواند حرکت و پایداری رحم و تخمدان را تحت تأثیر قرار دهد.
مقاله مرتبط:هیسترکتومی چیست و چرا انجام می‌شود؟
۵. مشکلات ساختاری لگن و چسبندگی‌های لگنی
چسبندگی‌های لگنی، وجود کیست‌های بزرگ تخمدانی یا ناهنجاری‌های مادرزادی در لگن می‌توانند منجر به ناپایداری و افزایش احتمال چرخش رحم و تخمدان شوند. همچنین بسته بودن لوله‌های رحمی می‌تواند شرایط را برای پیچ خوردگی تخمدان‌ها فراهم کند.
۶. تأثیر عوامل هورمونی و روش‌های کمک‌باروری
تخمک‌گذاری یا استفاده از فناوری‌های کمک‌باروری مانند تحریک تخمک‌گذاری و لقاح آزمایشگاهی (IVF) می‌تواند باعث بزرگ شدن تخمدان‌ها و افزایش احتمال پیچ خوردگی آن‌ها شود. علاوه بر این، زنانی که دچار سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) هستند، به دلیل وجود کیست‌های متعدد در تخمدان، بیشتر در معرض این مشکل قرار دارند.
۷. تأثیر سن بر پیچ خوردگی تخمدان و رحم
پیچ خوردگی رحم و تخمدان بیشتر در زنان ۲۰ تا ۴۰ ساله رخ می‌دهد، اما ممکن است در سنین پایین‌تر (در نوزادی) یا در دوران یائسگی نیز مشاهده شود. در این شرایط، وجود کیست‌های هورمونی یا تغییرات ساختاری در تخمدان می‌تواند عامل بروز این مشکل باشد.
مقاله مرتبط:فیبروم رحم چیست؟
روش‌های درمان پیچ خوردگی تخمدان
اگر به این عارضه مبتلا شوید پزشک با انجام جراحی، تخمدان یا لوله فالوپ پیچ‌خورده را به حالت اولیه برمی‌گرداند. در این میان امکان دارد که مدت‌زمان طلایی درمان این عارضه گذشته و تخمدان یا بافت اطراف آن آسیب‌دیده باشد، در این صورت پزشک تخمدان یا بافت آسیب‌دیده را طی جراحی از بدن خارج خواهد کرد.
روش‌های جراحی پیچ‌خوردگی تخمدان
روش‌های جراحی این عارضه به دو صورت انجام می‌شود.
۱. جراحی باز یا لاپاراسکوپی
🔹 در بیشتر موارد، پزشک از طریق لاپاراسکوپی (جراحی کم‌تهاجمی) یا جراحی باز، رحم را به موقعیت طبیعی خود بازمی‌گرداند.
🔹 اگر رحم دچار نکروز (مرگ بافتی) شده باشد، ممکن است پزشک مجبور شود رحم را به‌طور کامل خارج کند (هیسترکتومی).
جراحی لاپاروسکوپی
لاپاروتومی
در جراحی به روش لاپاروتومی، پزشک برای دسترسی به تخمدان یا فالوپ پیچ‌خورده شکافی وسیع در ناحیه تحتانی شکم ایجاد می‌کند. این روش جراحی نیاز به بیهوشی موضعی و بستری چندروزه پس از جراحی دارد.
اوفورکتومی
اگر بافت تخمدان در اثر اختلال در خون‌رسانی مرده باشد، این روش جراحی مورداستفاده قرار می‌گیرد تا جراح بافت مرده و ازدست‌رفته را به روش لاپاروسکوپی از بدن خارج کند.
سالپینو- اوفورکتومی
این روش جراحی زمانی بکار گرفته می‌شود که لوله فالوپ و تخمدان هر دو از بین رفته باشند و پزشک به کمک جراحی سالپینو- اوفورکتومی تمامی بخش‌های از بین رفته از بدن خارج خواهد کرد.
در انتها لازم به ذکر است که جراحی و خارج کردن یکی از تخمدان‌ها اختلالی در باروری به‌وجود نخواهد آورد؛ چرا با وجود یک تخمدان نیز احتمال بارداری وجود دارد.
درمان دارویی
پس از انجام جراحی برای تسریع روند بهبودی کامل، کاهش درد و پیشگیری از عوارض ناشی از جراحی پزشک اقدام به تجویز داروهای ذکر شده در زیر خواهد کرد:
- ایبوپروفن
- استامینوفن
- ناپروکسن
- داروهای هورمونی و ضدبارداری
۲. درمان‌های حمایتی
🔹 اگر پیچ خوردگی جزئی باشد، بیمار ممکن است تحت مراقبت پزشکی و پایش مداوم قرار گیرد تا از تشدید وضعیت جلوگیری شود.
مقاله مرتبط:تفاوت بین کیست تخمدان و کیست فیبروئیدی
راه‌های پیشگیری از پیچ خوردگی رحم
گرچه این عارضه به‌طور کامل قابل پیشگیری نیست، اما با رعایت برخی نکات می‌توان احتمال وقوع آن را کاهش داد.
۱. مراقبت‌های دقیق در دوران بارداری
🔹 زنان باردار، به‌ویژه آن‌هایی که سابقه مشکلات رحمی دارند، باید تحت نظر پزشک باشند. انجام سونوگرافی‌های منظم به بررسی وضعیت رحم و تشخیص هرگونه تغییر غیرطبیعی کمک می‌کند.
🔹 در صورت مشاهده علائمی مانند درد شدید شکمی یا کاهش حرکت جنین، باید سریعاً به پزشک مراجعه شود.
۲. درمان ناهنجاری‌های رحمی قبل از بارداری
🔹 برخی از زنان به‌طور مادرزادی دارای مشکلات ساختاری رحم مانند رحم دوشاخه، رحم سپتوم‌دار یا چسبندگی‌های رحمی هستند. این مشکلات می‌توانند موجب ناپایداری رحم و افزایش احتمال پیچ خوردگی شوند.
🔹 در صورتی که پزشک تشخیص دهد، ممکن است نیاز به جراحی اصلاحی (مانند هیستروسکوپی یا لاپاراسکوپی) برای کاهش خطر پیچ خوردگی رحم باشد.
۳. مدیریت فیبروم و کیست‌های رحمی
🔹 فیبروم‌های بزرگ یا کیست‌های تخمدان می‌توانند وزن رحم را افزایش داده و موجب عدم تعادل در موقعیت آن شوند. این مسئله احتمال چرخش رحم را بالا می‌برد.
🔹 زنانی که دچار فیبروم‌های بزرگ یا کیست‌های تخمدانی پیچیده هستند، باید تحت نظر پزشک قرار بگیرند و در صورت نیاز، درمان‌های دارویی یا جراحی برای برداشتن این توده‌ها انجام دهند.
۴. پیشگیری از چسبندگی‌های لگنی
🔹 چسبندگی‌های لگنی که به دلیل جراحی‌های قبلی رحم، عفونت‌های لگنی یا اندومتریوز ایجاد می‌شوند، می‌توانند موقعیت رحم را تغییر داده و احتمال پیچ خوردگی آن را افزایش دهند.
🔹 رعایت بهداشت جنسی، درمان سریع عفونت‌های لگنی و مشاوره با پزشک قبل از انجام هرگونه جراحی رحمی می‌تواند به کاهش این چسبندگی‌ها کمک کند.
۵. حفظ وزن متعادل و سبک زندگی سالم
🔹 اضافه‌وزن یا کاهش وزن شدید می‌تواند روی بافت‌های لگنی و نگهدارنده رحم تأثیر گذاشته و احتمال بروز مشکلات رحمی را افزایش دهد.
🔹 داشتن یک رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و جلوگیری از افتادگی رحم می‌تواند به حفظ سلامت دستگاه تناسلی کمک کند.
۶. خودداری از حرکات و فعالیت‌های سنگین در دوران بارداری
🔹 زنان باردار باید از بلند کردن اجسام سنگین یا انجام فعالیت‌های شدید بدنی که ممکن است فشار زیادی به رحم وارد کند، خودداری کنند.
🔹 در صورت داشتن هرگونه درد غیرطبیعی، باید بلافاصله با پزشک مشورت شود تا از بروز مشکلاتی مانند پیچ خوردگی رحم جلوگیری شود.
مقاله مرتبط:مراقبت دوران بارداری
کلام آخر
پیچ خوردگی تخمدان نیز از شایع‌ترین عارضه‌های زنانه به شمار می‌رود. همان‌طور که در این مطلب ذکر شده است پس از بروز هر یک از علائم برای تشخیص و شروع پروسه درمانی باید به پزشک مراجعه کنید.
